Nasreddin Tusi (tam adıyla Şehâbeddin Abu Abdollah Nasreddin Tusi), 1201 ile 1274 yılları arasında yaşamış olan Orta Çağ İslam dünyasının önemli bilim insanlarından biridir. İranlı matematikçi, astronom ve fizikçi olarak bilinir. Tusi, Horasan bölgesinde doğdu ve genç yaşlarda ilim merakıyla tanındı. İlk eğitimini Nizâmiye Medresesi’nde aldı ve burada felsefe, matematik ve astronomi konularında derinleşti.
Eserleri:
- “Tahrir al-Majisti” (Almagest’in Yeniden İncelemesi): Batılı astronom Claudius Ptolemy’nin Almagest adlı eserini ele alarak çeşitli düzeltmeler ve eklemeler yapmıştır.
- “Kitab al-Tadhkirah fi `ilm al-Hay’ah” (Astronomi Bilimi Hakkında Hatırlatma): Astronomiye dair geniş kapsamlı bir eserdir ve bu çalışması, Tusi’nin en önemli bilimsel katkılarından biridir.
- “Kitab al-Zij-i Ilkhani” (Ilkhanid Astronomik Tablolar Kitabı): Tusi, Hulagu Han için hazırlanan bu astrolojik tablolarla ünlüdür.
Bilim Dünyasına Katkıları:
- Tusi Çemberi: Matematiksel alanda önemli bir buluş olan Tusi Çemberi, bir çemberin içine yerleştirilmiş iki dişli çarkın dönme hareketini tanımlayan bir geometrik modeldir. Bu model, iki tekerleğin çevresel hareketini birbirine bağlar ve matematiksel olarak bir noktanın karmaşık hareketini modellendirir.
- İlkhanid Tabloları: Nasreddin Tusi, özellikle astronomik tablolar ve Hicri takvim konusunda önemli çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalar, dönemin astronomi ve matematik dünyasına büyük katkılarda bulunmuştur.
Kronolojisi:
1201: Nasreddin Tusi, Horasan bölgesinde doğdu.
1220’ler: Tusi, Cengiz Han’ın oğlu Hulagu Han’ın sarayında görev almaya başladı.
1259: Hulagu Han’ın sarayında Nasreddin Tusi, önemli görevler üstlendi ve İlkhanid Sultanlığı’nda etkili bir pozisyon elde etti.
1274: Tusi, ölümüne kadar İlkhanlı hükümetinde çalıştı ve birçok önemli eser üretti.
Nasreddin Tusi’nin eserleri ve bilimsel katkıları, Orta Çağ İslam dünyasının matematik ve astronomi alanındaki zirvelerinden biri olarak kabul edilmektedir.
